Jodium is een belangrijk spoorelement onze dagelijkse voeding. Let je wel eens op de hoeveelheid jodium die je binnenkrijgt? Uit de voedselconsumptiepeiling van het RIVM (2007-2010) blijkt dat 20-25% van de Nederlanders dagelijks te weinig jodium binnenkrijgt (1).
En wist je dat je meer kans hebt op een jodiumtekort als je een zoutbeperkt dieet volgt? Wat voor mogelijke gevolgen heeft dit voor je gezondheid? Waar zit jodium eigenlijk allemaal in en hoe kun je er voor zorgen dat je met voeding of middels supplementen voldoende binnenkrijgt? Meer hierover lees je in onderstaande blog.
Wat is jodium?
Jodium is een spoorelement. Spoorelementen zijn mineralen waar het lichaam weinig van nodig heeft. Jodium speelt een belangrijke rol in de aanmaak van de schildklierhormonen (T3 en T4). Deze hormonen zijn van belang voor een normale, evenwichtige groei en ontwikkeling van het lichaam. Het lichaam bevat ongeveer 15-20 milligram jodium, waarvan 70-80% zich in de schildklier bevindt. Door veranderingen in je eetpatroon en het hierdoor weglaten van bepaalde voedingsgroepen, kun je een jodiumtekort krijgen. Vaak merk je dit pas op lange termijn, omdat je lichaam eerst de jodiumvoorraad uit de schildklier verbruikt.
Waar zit jodium in?
Voedingsmiddelen in Nederland bevatten van nature weinig jodium, omdat in Europa weinig jodium in de bodem voorkomt. In Nederland waren bakkers sinds 1942 verplicht om sterk gejodeerd zout te gebruiken bij de bereiding van brood. Dit zout werd broodzout genoemd. Broodzout was gewoon keukenzout (natriumchloride) waaraan 70 tot 85 mg jodide per kg zout werd toegevoegd, een hoger gehalte dan in het bakkerszout wat tegenwoordig wordt toegevoegd aan brood. Vanaf 2009 mogen bakkers geen broodzout meer gebruiken, maar gebruiken ze bakkerszout (50-65 mg jodide per kg zout). Het is echter geen verplichting meer om dit toe te voegen aan brood. Het merendeel van de bakkers voegt wel bakkerszout toe, een klein deel niet. Biologisch brood wordt vooral door ambachtelijke bakkers vaak gebakken zonder bakkerszout en bevat dan bijna geen jodium. Ook werd het vanaf 2009 toegestaan om jodium aan enkele andere producten dan brood toe te voegen, bijvoorbeeld aan broodvervangers, koekjes, cake of gebak, bewerkt vlees en tafelzout. Toch bevat bakkerszout meer dan twee keer zoveel jodium dan gejodeerd tafelzout (2,3) . Bakkersbrood is dan ook de grootste bron van jodium in het Nederlandse voedingspatroon.
De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) jodium is tenminste 150 microgram (mcg) jodium. Bovendien is er een bovengrens van 600 mcg per dag, want je kunt ook een teveel aan jodium binnenkrijgen met eventuele bijwerkingen, zoals schildklierproblemen. Een snee regulier bakkersbrood bevat gemiddeld 24 mcg jodium. Met het eten van 5-6 sneden brood per dag kan dus worden voldaan aan de jodium aanbeveling. Andere bronnen van jodium zijn zuivel, zeevis en eieren. Zeezout of andere zouten zoals himalayazout en koosjer zout bevatten nauwelijks jodium.
Jodium en een zoutbeperkt dieet
Als je een zout- of natriumbeperkt dieet volgt, loop je risico op een jodiumtekort. Dit zal nog verder toenemen als je daarbij zoutbeperkt of zoutloos brood eet. De gemiddelde dagelijkse jodiuminname verschilt flink tussen voedingspatronen met regulier brood, zoutbeperkt brood of zoutloos brood. De gemiddelde dagelijkse jodiuminname is bij regulier brood 150 mcg, bij zoutbeperkt brood 95 mcg en bij zoutloos brood slechts 53 mcg per dag. In tabel 1 kun je de verschillen in jodiuminname zien tussen een typisch Nederlands dagmenu en een zoutbeperkt dagmenu (zonder gezouten brood) met ongeveer hetzelfde aantal calorieën. Met dit zoutbeperkte dagmenu wordt de dagelijkse aanbeveling van 150 mcg jodium niet gehaald. Het kan dus best een uitdaging zijn om de aanbevolen hoeveelheid jodium te halen als je een zoutbeperkt dieet volgt.
Tabel 1: Jodium hoeveelheid in typisch Nederlands dagmenu en zoutbeperkte dagmenu (4)
[supsystic-tables id=3]
Eigen jodiuminname bepalen
Een voedingsdagboek bijhouden is een zinvolle manier om je jodiuminname te meten. Dit kan bijvoorbeeld via de Eetmeter van het Voedingscentrum. Bij de Eetmeter kun je onder ‘Instellingen’ aanvinken welke voedingsstoffen je in het overzicht van je voedingsdagboek zou willen zien. Zet daar een vinkje bij ‘Jodium’.
Wat te doen bij een jodiumtekort?
Er zijn twee manieren om je jodiuminname te verhogen: met voedingsmiddelen waar jodium in zit of met jodium supplementen.
Jodium kan van nature voorkomen in zeewater, aarde en drinkwater. Via deze wegen komt jodium in voedsel zoals zeevis en groenten terecht. Ook melk- en melkproducten leveren een bijdrage aan de jodiuminname, omdat jodium onder andere via het voer voor melkvee in melk- en melkproducten terechtkomt.
De hoeveelheid jodium in 6 sneden bakkersbrood staat gelijk aan:
- 100 tot 150 gram witvis (kabeljauw, koolvis, schelvis, rode mul)
- 300 gram vette zeevis (haring, makreel, zalm, tonijn)
- 400 gram platvis (schol, tong, heilbot)
- 8 gekookte eieren
- 8 glazen halfvolle melk (glas 150 ml)
In de NEVO-tabel kun je nagaan welke producten jodium bevatten. Daarnaast kun je met de Eetmeter bepalen of je voldoende jodium binnenkrijgt met je voeding. En als je te weinig binnenkrijgt kun je bekijken met welke jodiumrijke producten je dit wellicht kunt aanvullen.
Een jodiumtekort kun je ook aanvullen met supplementen zoals tabletten of druppels. Wij geven de voorkeur aan jodiumdruppels omdat de dosering heel precies is. Deze jodiumdruppels kun je gemakkelijk in brood, in een glas water of in andere dingen verwerken. Twee voorbeelden van geschikte suppletie zijn:
- Biotics Jodium Vloeibaar (2 druppels per dag levert 150 mcg = 100% ADH)
- Bonusan Jodium 150 mcg Tabletten (1 tablet levert 150 mcg = 100% ADH)
Er zijn ook tabletten, bijvoorbeeld kelptabletten, om je jodiumgehalte te verhogen. Het jodiumgehalte in kelp (zeewier) is erg variabel (kan erg weinig tot veel jodium bevatten). Een rapport van de Gezondheidsraad over een adequate jodiuminname benoemt dat bij de helft van de onderzochte supplementen in een studie in Groot-Brittannië de inname 1000 microgram jodium per dag was. Dat is 1,6 keer zo veel als de aanvaardbare bovengrens. Let er dus op dat je bij aanschaf van kelptabletten het etiket goed bekijkt en dat het product niet meer dan 100% van de ADH bevat.
Kortom, let op je jodiuminname als je zoutbeperkt eet. Ga voor jezelf na of je voldoende jodium binnenkrijgt en suppleer als je inname te laag is. Vraag eventueel advies aan een diëtist of arts.
(1) Verkaik-Kloosterman, J., Buurma-Rethans, E. J. M., & Dekkers, A. L. M. (2012). Inzicht in de jodiuminname van kinderen en volwassenen in Nederland: Resultaten uit de Voedselconsumptiepeiling 2007-2010.
(2) NEVO-tabel, R. I. V. M. (2019). Nederlands Voedingsstoffenbestand 2019. Den Haag: Voedingscentrum.
(3) Convenant gebruik bakkerszout. Staatscourant. 2008; 28 October: 325
(4) Eetmeter, Voedingscentrum, H. (2019). Voedingscentrum. nl. Opgeroepen op, 4(12), 2019.
